Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumu, Petrol Piyasasi 2014 Yili Sektör Raporu’nu yayinladi. Rapora göre;

Ithalat

2014 yilinda rafinerici lisansi sahipleri 20,53 milyon ton ve dagitici lisansi sahipleri 12,02 milyon ton olmak üzere toplamda 32,55 milyon ton petrol ithalati gerçeklesmistir.

2014 yili için ürün bazinda bakildiginda, toplam ithalatin yaklasik %54’ü olan 17,47 milyon tonluk kismini ham petrol ithalati olusturmaktadir. Toplamda en fazla petrol ithalatinin yapildigi ilk 3 ülke ise sirasiyla Irak, Iran, Rusya Federasyonu olarak karsimiza çikmakta olup, bu ülkelerden yapilan ithalat toplam petrol ithalatinin %45’ini olusturmaktadir.

Bununla birlikte Rusya Federasyonu ve Libya’dan yapilan ham petrol ithalatlarinin önceki yillara gö­re önemli ölçüde azaldigi, Azerbaycan’dan önceki yillarin aksine 2014 yilinda ham petrol ithalatinin gerçeklesmedigi, toplam ham petrol ithalati içerisinde Nijerya’nin payinin 2014 yilinda oldukça yük­seldigi ve 2014 yilinda ham petrol temininde kaynak çesitliliginin önemli ölçüde arttigi görülmektedir.

Petrol ithalatinin bir önceki yilla karsilastirilmasindan; benzin türleri ithalatinin önemli oranda ve ham petrol ithalatinin % 5,8 oraninda azaldigi, buna karsilik motorin ithalatinda %26, jet yakiti ithalatinda ise % 60 lik bir artisin oldugu gözlemlenmistir. Lisans bazinda karsilastirildiginda ise rafinerici lisansi sahiplerinin toplam ithalatinin 2013 yilina göre düsüs gösterdigi, dagitici ve ihrakiye teslim lisansi sahiplerinin ithalatinin ise motorin ithalatindaki artisa paralel olarak arttigi görülmektedir.

Ihracat

Son 3 yilin petrol ihracat miktarlarinin karsilastirilmasindan, 2014 yilindaki toplam petrol ihracatinin bir önceki yila göre yaklasik %11,28 oraninda arttigi gözlemlenmektedir. Yine son 3 yilda rafinerici petrol ihracat miktarlarinin karsilastirilmasindan rafinerici lisans sahiplerinin petrol ihracat miktar­larinda 2012-2013 döneminde gerçeklesen azalisin tersine, 2013-2014 yillarinda artis oldugu gö­rülmektedir. Ürün bazinda bakildiginda ise rafinerici lisansi sahiplerinin jet yakiti ihracatinda büyük oranda bir azalis görülmekte iken, dagitici ve ihrakiye teslimi lisansi sahiplerinin son 3 yil içinde yapmis olduklari akaryakit ihracatinda jet yakitindaki ihracat artis oraninin da yildan yila arttigi göz­lemlenmektedir.

Üretim

Rafinerici lisansi sahiplerinin toplam üretim miktarinin %67 lik kismi, motorin, kursunsuz benzin ve jet yakitindan olusmaktadir. Rafineri üretiminin son üç yillik seyrine bakildiginda, toplam üretim mik­tarinda düsüs oldugu görülmektedir.

Yurtiçi Satislar

2014 yilinda rafinerici lisans sahiplerinin yurt içine yapmis olduklari 13,48 milyon tonluk satisin 11 milyon tondan fazlasini motorin, bitümen kursunsuz benzin ve jet yakiti olusturmaktadir. Bununla birlikte 2012 ve 2013 yillarinda ayni seviyelerde gerçeklesen yurt içi satis 2014 yilinda % 15 oraninda düsmüstür.

Dagitici ve ihrakiye teslimi lisansi sahiplerinin temin kaynaklarinin dagilimi incelenmesinden, 2012 ve 2013 yillarinda en fazla temin üreticiden gerçeklestirilirken, 2014 yilinda üreticiden teminin yerini önemli ölçüde ithalata biraktigi görülmektedir. Dagiticilarin ithalat miktarindaki artisa paralel olarak dagiticilar arasi satis miktarinda sürekli bir artis egilimi gerçeklesmis ve 2012 yilindan bu yana dagi­ticilar arasi ticaretteki artis yaklasik 2,4 kata ulasmistir.

2014 yilinda dagitici lisans sahiplerinin kendi islettigi ve diger bayilere, serbest kullanicilara yaptiklari teslimler ile askeri amaçli teslimleri içeren akaryakit satislari incelendiginde, satislarin %80 lik kismini motorin türlerinin olusturdugu görülmektedir. Dagitici lisans sahiplerinin akaryakit satis paylari ince­lendiginde en yüksek pazar payina sahip ilk üç lisans sahibinin toplam pazar payi yaklasik %60 tir.

2014 yilinda serbest kullanicilara 63 ilde 984.666 tonluk bir satis gerçeklesmistir. Illere göre bayilere yapilan toplam teslimlere bakildiginda ise, 2012 - 2013 yilarindaki degisim orani artis gösterirken, 2013 - 2014 yillarinda ise ayni oran azalmistir.

11.893 bayinin katilimiyla saglanan illere göre bayilerde çalisan personel sayisinin incelenmesinden istihdam saglanan 89.962 kisiden yaklasik % 60 inin akaryakit teslimati ile ilgili kisimlarda çalistigi anlasilmaktadir.

2014 yilinda denizcilik amaçli yapilan ihrakiye teslimleri bir önceki yila göre hemen hemen ayni düzeyde kalmis, satislarin %82 lik kisminin dis satislardan (transit rejim ve ihracat) olustugu görül­mektedir. Toplam satislarda en yüksek pazar payina sahip ilk 10 sirketin pazar payi toplami 2013 yilinda %94 iken, 2014 yilinda %97 olarak gerçeklesmistir. Toplam teslim miktarinin %65 ini ise yük­sek kükürtlü fuel oil olusturmaktadir. Yurtiçi tüketim amaçli yapilan teslimlerde %90 civarindaki kisim motorinden, dis satislarin dörtte üçlük kisim ise yüksek kükürtlü fuel oil’den olusmaktadir. Illere göre denizcilik amaçli ihrakiye teslim miktarlari incelendiginde, toplam teslimlerin %90 i asan kisminin Istanbul, Izmir ve Kocaeli illerinde gerçeklestigi görülmektedir.

2014 yilinda havacilik amaçli ihrakiye teslimleri toplaminda bir önceki yila göre %11,3 lük bir artis gerçeklesmistir. Dis satislar (transit rejim ve ihracat), toplam satislarin yaklasik dörtte üçünü olustur­mustur. Toplam satislarda en yüksek pazar payina sahip ilk iki sirketin pazar payi 2013 yilinda %88 iken, 2014 yilinda %90 olarak gerçeklesmistir. Havacilik amaçli toplam ihrakiye teslimlerinin %90 i asan kismi Ankara, Antalya, Istanbul, Izmir ve Mugla illerinde gerçeklesmistir. Söz konusu illerden toplam dis satislarin tamamina yakini; toplam yurtiçi tüketim amaçli satislarin ise yaklasik %70 lik kisminin teslimi yapilmistir.

Bayilere yapilan benzin türleri tesliminde en yüksek pazar payina sahip ilk 10 sirketin pazar payi toplami yaklasik %91 olup; motorin türleri için söz konusu oran yaklasik %85 olarak gerçeklesmistir.

2014 yilinda Tasit Tanima Sistemi (TTS) kapsaminda yapilan satislarin yaklasik %95 lik kismini mo­torin türleri olusturmakta olup; TTS ile yapilan satislar dagitici lisansi sahipleri tarafindan bayilere yapilan benzin ve motorin türleri teslimlerinin %12,63 ünü olusturmaktadir.

Fiyat Hareketleri

2014 yilinin ikinci yarisinda uluslararasi piyasadaki fiyatlara bagli olarak benzin ve motorin fiyatlari ülkemizde de düsüs göstermis ve vergisiz bayi satis fiyati ortalamasi Kursunsuz Benzin 95 Oktan için 1,98 TL/litre; motorin için ise 2,09 TL/litre olarak gerçeklesmistir.

www.epdk.gov.tr